Category การย้อมผ้าคราม

วิธีย้อมหม้อนิล (หม้อคราม) แม่วี

1. ใช้น้ำด่าง 1 ลิตร เนื้อคราม 1 กำมือ ละลายให้เข้ากัน

2. ตักน้ำครามที่ทำไว้ขึ้นมา 1 ขัน (ประมาณ 1 ลิตร)

3. นำฝ้ายลงไปในถังใหญ่ที่บรรจุน้ำครามและคั้นจนน้ำเข้าเนื้อฝ้าย (ตอนที่คั้นต้องให้ฝ้ายอยู่ใต้น้ำเสมอ เพื่อที่จะได้สีที่สม่ำเสมอ เมื่อคั้นเสร็จแล้ว ค่อยยกขึ้นทีเดียว) โดยจะคั้น 50 ครั้ง

4. นำน้ำครามที่ตักขึ้นไว้ (ในข้อที่ 2) เทลงถังเหมือนเดิม

5. นำผ้าลงย้อมหม้อถัดไปโดยทำซ้ำตามข้อ 2, 3, 4 จนกว่าจะได้สีที่ต้องการ

6. เมื่อคั้นเสร็จแล้ว เทน้ำครามตามข้อที่ 1 เพื่อเพิ่มเนื้อสีที่เราย้อมหมดไปให้เกิดสีใหม่ในการใช้ครั้งต่อไป

1. เทน้ำด่างประมาณ ครึ่งถัง (ถัง 20 ลิตร) ใส่มะขามปียก 2 ลิตร ต้องเป็นมะขามเปียกที่ไม่มีเม็ด และคั้นจนฟองขึ้น ไม่ต้องกรอง แต่บีบเนื้อออกและเอากากทิ้ง เทใส่ถัง

2. จากนั้นตักปูนขาวใส่ในน้ำด่างเพื่อละลาย เมื่อละลายเสร็จแล้วตักเอาปูนขาว 50 มิลลิกรัม กรองลงน้ำมะขาม เติมน้ำตาลทรายแดง 3 ช้อนโต๊ะ ตามด้วยเหล้าขาว 1 เป๊ก ตักเนื้อคราม 2 กิโลกรัม ใส่ในถังและคนให้เข้ากัน

3. จากนั้นใช้ขันโจกให้เข้ากันอีกครั้ง ทิ้งไว้ 1 คืน เมื่อครบ 1 คืน ตักน้ำด่างเทใส่ 1 ลิตร คราม 50 มล. (ใส่เพิ่มทุกวัน) เทลงไปในถัง และโจกอีกรอบทำจนครบ 1 อาทิตย์ จนน้ำเป็นสีเขียวจึงนำไปใช้ได้

ส่วนผสมสำหรับก่อหม้อนิล (หม้อคราม) บ้านแม่วีรวรรณ แสนสุข (แม่วี) บ้านคำนางโอก

1. น้ำด่าง ส่วนประกอบ คือ น้ำเปล่า + ขี้เถ้าขี้เหล็ก
2. เนื้อคราม 2 กิโลกรัม
3. มะขามเปียก (มะขามเปรี้ยว เอาแต่เนื้อ) 2 ขีด
4. ปูนขาว ½ แก้ว ประมาณ 50 – 70 มิลลิลิตร
5. น้ำตาลทรายแดง 3 ช้อนโต๊ะ
6. เหล้าขาว 1-2 เป๊ก

วิธีการทำครามเปียก

1. เก็บใบครามจากต้นคราม แช่น้ำเปล่า เติมน้ำเปล่าให้ท่วมใบคราม แช่ไว้ประมาณ 1 วัน (เช่น แช่ตอนเช้า ให้พลิกกลับใบครามตอนเย็น ปล่อยทิ้งไว้ข้ามคืน) จะเห็นเป็นสีคราม จึงนำมากรองเอาน้ำ จากนั้นใส่ปูนขาวอีก 1 แก้ว โดยปูนขาวที่ใช้ควรเป็นเนื้อปูนขาวที่กรองละเอียด (เอาตะกอนที่ตกค้างออกให้หมด)

2. ผสมน้ำครามกับปูนขาวเข้าด้วยกัน จากนั้น ใช้ไม้ยอกน้ำคราม (กระทุ้ง ๆ) ให้เป็นสีเหลืองอมเขียว จนกว่าจะมีฟองขึ้น เวลายอก (กระทุ้ง) ฟองจะจม และมีเสียง (ฟองเบา) จะปิดฝา ทิ้งไว้ 1 คืน

3. จากนั้นรินน้ำใสออก และกรองอีก 1 ครั้ง ทำจนกว่าจะได้เนื้อครามที่ตกค้างอยู่ ในภาชนะที่กรอง นำเนื้อครามใส่ถังเก็บไว้เพื่อเตรียมย้อม